اصالت خرد (عقل) در حکمت خسروانی- یادداشت های فلسفی

به نام خداوند جان و خرد/ کزین برتر اندیشه بر نگذرد

حکیم بزرگ ایران زمین، ابوالقاسم فردوسی که روان او شاد باد، اثر بزرگ و منظوم خودش را که دریای فرزانگی و خردگرایی است را با ستایش خرد آغاز کرده است. همین اقدام این فرزانه بزرگ و گرانقدر برای اصالت دادن به خرد کافی می باشد. 

به نام خداوند جان و خرد/ کزین برتر اندیشه بر نگذرد

خداوند نام و خداوند جای/ خداوند روزی ده رهنمای

حکیم خراسان در آغاز شاهنامه در کنار نام یزدان پاک نام خرد را آورده است و گفته است «به نام خداوند جان و خرد». از سخن فردوسی باید چنین نتیجه گرفت که خرد یک هدیه یزدانی می باشد. برترین سپاسی که می توانیم از ایزد بکنیم این است که ارزش این هدیه گرانبها را بدانیم و این قدر دانستن جز با به کارگیری از خرد میسر نیست. 

حکیم بزرگ طوس چنین سروده است که: «خرد بهتر از هر چه ایزد بداد»

این سروده حکیمانه فردوسی، اثبات حرف ما می باشد که گفتیم، خرد برترین نعمت حق تبارک و تعالی به انسان است. صفت اشرف مخلوقات که برازنده انسان است در گرو خرد است. 

انسان در گرو خرد است و به عبارت دیگر، انسان بدون عقل معنا پیدا نمی کند.

اختیار و آرمان انسان وابسته به خرد است. 

حکیم فردوسی رضوان الله تعالی علیه چنین سروده است

خرد رهنمای و خرد رهگشا/ خرد دست گیرد به هر دو سرای

خرد راهنمای همیشگی و برتر انسان است و چیزی که دل را گشایش می دهد، خرد است.

عقل و خرد فقط مربوط به این جهان نمی شود، بلکه در عالم دیگر هم همراه ما می باشد، در نتیجه خرد پایدار است و مادی و زوال پذیر نمی باشد